Ülkemizde özürlülük oranı % 12.29 olarak belirlenmiştir. Bu oran Dünya Sağlık Örgütünün verileriyle örtüşmektedir. Bu orana göre 68 milyon 622 bin 559 olan toplam nüfusun 8 milyon 431 bin 937′ sini özürlü nüfus oluşturuyor. Bu sayıda çocuk özürlülerin sayısı da azımsanmayacak kadar çoktur. Birçok nedene bağlı olarak çocuklarda özür meydana gelebilir….
Serebral Paralizi Nasıl Bir Hastalıktır ve Görülme Sıkılığı Nedir?
Serebral Paralizi’nin (SP) literatürde bir çok tanımı vardır. Ancak çok genel anlamıyla bir tanım yapacak olursak, doğum öncesi, doğum sırasında ya da doğum sonrası herhangi bir nedenle beynin hasar görmesi sonucu oluşan fonksiyonel hareketlerde yetersizlik, kas tonusunda bozukluk, duruş bozuklukları ile karakterize gelişimsel bir bozukluktur. Hareket etme yeteneğindeki bozukluğun yanında, zekâ geriliği, davranış bozuklukları, duyu bozukluğu, öğrenme güçlükleri, konuşma bozuklukları, görme bozuklukları ve ağız-diş problemleri gibi problemler de SP tablosuna eşlik edebilir.
SP’nin görülme sıklığı hakkında ülkemizde yeterli ve güvenilir bir istatistik olmamakla birlikte, toplam nüfus içerisindeki SP’li oranının %o 1.66 olduğu ve buna göre Türkiye’de yaklaşık 700.000 SP’li bireyin bulunduğu tahmin edilmektedir. Türkiye’de oranların fazla olması; akraba evlilikleri, hamilelik döneminde geçirilen hastalıkların fazla olması ve bakım şartlarının yetersizliği, doğum şartlarının olumsuzluğu, bebek bakım hizmetlerinin yetersizliği, ilk çocukluk yıllarında bebeklerde bulaşıcı ve ateşli hastalıkların fazlalığı ve beslenme yetersizliği gibi nedenlere bağlanmaktadır.
Serebral Paralizili Çocuklarda Tedavi ve Rehabilitasyon Süreci Nasıldır? Bu Süreci Hangi Faktörler Etkiler?….
KSP’li çocukta, birçok sorun bir araya gelerek aile ve çocuk için yaşamı güçleştirir. Problemlerin iyi tanımlanması çok önemlidir. Ancak bilimsel ve bilinçli yaklaşım SP’li çocuğun daha bağımsız bir yaşama kavuşmasını sağlayabilir. SP’li çocuğun klinik tablosu, SP’nin nedenine, beyinde var olan lezyonun şiddetine, şekline ve diğer komplikasyonların olup olmadığına bağlı olarak farklılık gösterir. Bu nedenle her çocuğun tedavi ve rehabilitasyon programı farklılıklar içerir.
SP’li çocuklarda görülen problemlerin en aza indirilmesi ve onların topluma kazandırılması çok yönlü bir rehabilitasyon programıyla sağlanabilir. Ailenin eğitiminden, çocuğun fiziksel çevresinin düzenlenmesine kadar bir dizi sorun hesaba katılmalıdır. Rehabilitasyon yaklaşımlarını; tıbbi rehabilitasyon, fizyoterapi uygulamaları, iş uğraşı terapisi, işitme-konuşma terapisi, özel eğitim uygulamaları, psikosoyal rehabilitasyon, davranış terapisi, mesleki rehabilitasyon başlıkları altında bölümlere ayırabiliriz. Bu yaklaşımların hepsi bir bütündür, hasta ve ailesi ise bu bütünün en önemli parçasıdır. SP’li çocuklar bu yaklaşıkmlarından bir kaçına aynı anda ihtiyaç duyarlar.
Türkiye’de Serebral Paralizili Çocukların Rehabiltasyon Süreci Nasıldır?
Türkiye’de çocuklarına SP teşhisi konulan aileleri birçok sorun beklemektedir. Bu sorunlardan en önemlisi ise çocuklarına nasıl bir rehabilitasyon yaklaşımı gerekliliği ve hangi merkezden bu yardımı sağlayacaklarıdır? Türkiye’de SP’li çocukların rehabilitasyon uygulamaları üniversitelere bağlı rehabilitasyon birimleri, devlet hastaneleri, özel hastaneler bünyesindeki rehabilitasyon birimleri ve özel, özel eğitim ve rehabilitasyon merkezlerinde yürütülmektedir.
Hastanelerin ilgili birimlerinde özellikle üniversite hastanelerinde medikal tedavileri yapılan (Teşhis, medikal takip, ilaç tedavisi, ortopedik operasyon, diş bakımı vb) SP’li çocukların, sonrasında rehabilitasyon ekibini belirlemek genellikle ailelere kalmaktadır. SP’li çocuğun rehabilitasyonu çok yönlü olduğu kadar uzun süren bir uğraştır. Bütün bunlara rağmen SP fiziksel bir özürdür. Zekâ yetersizlikleri, görme, konuşma, işitme ve algı bozuklukları fiziksel özüre eşlik etse de ilerleyici değildir. Bilinçli bir yaklaşım ve etkili rehabilitasyon ile yetersizlikleri en aza indirmek mümkündür.
Rehabilitasyon ne zaman başlamalıdır?
Ailelerin rehabilitasyon yaklaşımlarına başlamakta geç kalmamaları gerekir. Çünkü 0–7 yaş dönemi (okul öncesi dönem) çok önemlidir. Rehabilitasyon yaklaşımlarının SP teşhisi konulur konulmaz başlaması gerekir. İlk 1 yaş öncesi erken rehabilitasyon programı daha kapsamlı olarak üniversiteye bağlı merkezlerden alınabilir. Erken rehabilitasyon uygulamalarının en önemli parçası aile eğitimidir. Aileyle birlikte çocuğun sorunlarını belirleyerek ileride gerekli olacak rehabilitasyon yaklaşımlarını saptamak çok önemlidir.
Rehabilitasyonda amaçlar neler olmalıdır?….
Gerek kamuya bağlı fizyoterapi rehabilitasyon birimlerinde gerekse özel, özel eğitim ve rehabilitasyon
merkezlerinde SP’li çocuklarda rehabilitasyonun amacı;
• Hareket bozukluklarını en aza indirmek.
• Oluşabilecek kas-iskelet sistemi bozukluklarını önlemek, duruş bozukluklarının oluşmasını engellemek,
• İş ve uğraşı rehabilitasyon programı uygulamak, günlük yaşam aktivitelerinde bağımsızlığı sağlamak,
• Yardımcı araç, gereç ve cihazları belirleyerek doğru kullanımı konusunda çocukları ve ailelerini eğitmek,
• Gerekli çocuklar için işitme-konuşma terapisi, oral-motor rehabilitasyon programı uygulamak
• Özel eğitim yaklaşımlarının uygulanması,
• Kaynaştırma eğitimine ön hazırlıkların yapılması,
• Aile eğitimi vermek ve SP’li çocuğun rehabilitasyonu ve eğitimi konusunda aileye yol göstermek
• SP’li çocuğun yaşayacağı mekanların düzenlemesini yapmak
• Eğitim ve öğretimi devam eden çocuklara uygun mesleki eğitim ve meslek edindirme konusunda yardım edilmesi,
• Çocukların uygun spor aktiviteleri ve sosyal aktivitelere yöneltilmesi ana hedefler olmalıdır.
Fizyoterapi ve Rehabilitasyon Uygulamaları Nelerdir?
Yapılan bir çok araştırmaya göre SP’li çocuklarda fizyoterapi ve rehabilitasyon yaklaşımlarının 1 yaşından
önceki dönemlerde başlaması daha başarılı sonuçlar alınmasını sağlamaktadır. Fizyoterapi-rehabilitasyon
programına erken dönemde başlanması ile SP’li çocukta anormal kas tonusunun düzenlenmesi ve normal motor
gelişimin sağlanması kolaylaşacak, kas yapısındaki bozukluk nedeniyle oluşabilecek bozukluklar önlenebilecek
ve çocuğun fonksiyonel olarak bağımsız olmasına yardım sağlanabilecektir. SP’de fizyoterapi- rehabilitasyon
programında; nörofizyolojik yakalaşımlara dayalı özel egzersiz uygulamaları çok önemlidir. Egzersizler çocuk
fizyoterapisi konusunda deneyimli fizyoterapistler tarafından uygulanmalıdır. Bunun yanı sıra, ev programı ve
aile eğitimi, uygun cihaz, yardımcı -araç gerecin belirlenmesi ve kullanımının öğretilmesi, oral-motor
fonksiyonların rehabilitasyonu da önemlidir. Bilinmesi gereken en önemli şey SP’li çocuklarda fizyoterapi ve
rehabilitasyonunun çok uzun süren bir süreç olduğudur. Çocuğun büyümesiyle birlikte rehabilitasyon uygulamaları
da devam eder.
Dikkat edilmesi gereken önemli noktalar şunlardır;
• Normal çocuk gelişimi izlenerek, SP’li çocuğun da bu gelişimi yakalaması için ailenin çaba göstermesi
gerekir. SP’li bir çocuğun sınırlılıkları iyi bilinmeli, normal bir çocukla kıyaslanmamalıdır.
• Egzersizler fizyoterapist tarafından aileye öğretilmeli ve egzersiz ve gerekli uygulamalar evde tekrar
edilmelidir.
• Egzersizler çok uzun ve sıkıcı olmamalıdır ve oyun aktiviteleri ile birleştirilerek yaptırılmalıdır.
• SP’li çocukların ev içerisindeki aktiviteleri fizyoterapistin gösterdiği şekilde destekli ve çevre
iletişimini sağlayacak şekilde yapılmalıdır.
• SP’li çocukların bazılarında var olan zihinsel ve duyusal engeller yüzünden yetersiz olan iletişim kurma yeteneğini arttırmak için sesli ve renkli oyuncaklar ya da objeler kullanılmalıdır.
• SP’li çocukta gelişimi sağlayabilmek için de erken yaşlardan başlayarak dil ve sosyal gelişim üzerinde
durulmalıdır.
• SP’li çocuğun beslenmesi sırasında uygun oturma ortezleri (yardımcı cihazlar) ve destekli sandalye
kullanılmalıdır. SP’li çocuğun etkilenme tipine göre beslenme şekli ve tipi de değişecektir. Bu konuda bir
diyetisyenden bilgi alınmalıdır. Beslenme sürece sıvı yiyeceklerden katı yiyeceklere doğru ilerlemeli,
beslenme pozisyonları fizyoterapistten uygulamalı olarak öğrenilmelidir. SP’li çocuk mümkün olduğunca uygun
bir kaşık ile beslenmelidir.
• SP’li çocuklarda değişik psikolojik bozukluklar oluşabilir. Aile ve çevreyle uyumda zorlanan çocuklar için
psikologlardan yardım alınmalıdır.
• Okul çağına gelen çocuklar fiziksel özürlerine rağmen özel bir eğitim kurumunda eğitime başlatılmalıdır.
• Zekâ problemi, algılama problemi olan çocukların eğitimi için özel eğitim uzmanlarının yardımı şarttır.
• SP’li çocukların evde sürekli bakıcılar ya da ebeveynlerle kalmaları doğru değildir. Normal çocuklarla da
iletişim kurabileceği ortamlar yaratılmalıdır.
• SP’li çocukların da diğer çocuklar gibi fiziksel, duyusal ve sosyal yönden bir çok ihtiyaçı olduğu
unutulmamalıdır. Çoğu SP’li çocuk diğer çocuklar gibi gelişebilir. SP’li çocuklar aşırı koruma altına
alınmamalı ve yapabilecekleri aktivitelere fırsat tanınmalıdır.
• SP’li çocuğun kontrolü düzenli aralıklarla yapılmalıdır.